پیش درآمد:
از زمانی که دولت ها نقش موثری را در اقتصاد بر عهده گرفتند، مالیات ها نقش مهمی در تجزیه و تحلیل اقتصاد و به ویژه ساختار آن ایفا می کنند. بحث تامین هزینه های دولت از طریق مالیات ها از جمله مواردی است که مطالعات زیادی در مورد آن انجام گرفته است.
یکی از راه های کسب درآمدهای دولت، درآمدهای مالیاتی می باشد. درآمدهای مالیاتی سهم کمتری نسبت به درآمدهای نفتی از درآمدهای دولت را در بر می گیرند. لذا لازم است برای ارتقای درآمد مالیاتی که در نهایت منجر به افزایش درآمد دولت خواهد شد، تدابیر و سیاست های مناسبی اندیشیده شود. اولین گام آن است که اطلاعات کافی در خصوص توان اقتصادی جامعه برای تجهیز منابع جهت مالیات گیری به دست آوریم و این همان تعریف ظرفیت مالیاتی است. از این رو برای دست یافتن به این مهم، لازم است تا عوامل موثر بر ظرفیت مالیاتی شناسایی گردد. عوامل موثر بر تجهیز منابع مالیاتی را می توان به دو گروه عوامل موثر بر توان افراد برای پرداخت مالیات و عوامل موثر بر توان دولت جهت گردآوری مالیات تقسیم بندی نمود. براساس مطالعات و تحقیقات زیادی که ازسوی محققین و صاحب نظران مالیاتی به عمل آمده است، چند عامل به عنوان موثر ترین عوامل بر دو گروه فوق شناسایی گردیده است. سهم ارزش افزوده بخش های مختلف اقتصادی داخل کشور، درآمد سرانه، شرایط اقتصادی و سیاسی و باز بودن اقتصاد برتوان اقتصادی افراد موثرند.در حالیکه وضع قوانین مناسب مالیاتی، هزینه های اخذ مالیات و سهولت دستیابی به پایه های مالیاتی بر توان دولت نسبت به گردآوری مالیات موثر است. برای تفهیم بهتر مطالب به بررسی عوامل موثر بر توان افراد در پرداخت مالیات می پردازیم:
۱- سهم ارزش افزوده بخش های مختلف داخلی اقتصاد:
فعالیت بخش های مختلف اقتصاد از جمله صنعت، کشاورزی و خدماتی در تعیین ظرفیت مالیاتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطابق با مطالعات افزایش و رشد تولیدات هر کدام از این بخش ها باعث افزایش ظرفیت های مالیاتی خواهد شد.
اما به دلایلی وضع مالیات بر بخش کشاورزی با محدودیت هایی مواجه است،از آن جا که در کشورهای در حال توسعه بخش کشاورزی از بخش های آسیب پذیر است. همچنین دولت تنها عرضه کننده مواد اولیه بخش کشاورزی نظیر برق، آب، کود شیمیایی می باشد و جهت افزایش رفاه جامعه و حمایت از بخش کشاورزی مجبور به اعطای سوبسید و اجرای معافیت های مالیاتی می باشد. لذا ماخذ تعلق مالیاتی به نحو قابل ملاحظه ای محدود می شود (منجذب، ۱۳۸۴، ۲۱-۲۰).
۲- درآمد سرانه:
یکی از عواملی که به عنوان شاخص توسعه یافتگی کشورها بیان می گردد، شاخص درآمد سرانه است. هر چه درآمد سرانه در کشوری بالاتر باشد،ظرفیت مالیاتی بیشتر است چون سهم کمتری از درآمد کل برای تامین حداقل معیشت به کار رفته و مازاد بیشتری برای مالیات باقی می ماند. «بنابر تئوری انتظار می رود، در آمد سرانه و ظرفیت مالیاتی دارای ارتباط مثبت باشند». (پیشین، ۲۰-۱۹)
۳- شرایط اقتصادی و سیاسی:
در شرایط اقتصادی یعنی در دوره های مربوط به رونق و رکود اقتصادی ظرفیت مالیاتی تحت تاثیر قرار می گیرد. چرا که در دوره های رکود بسیاری از بنگاه ها تعطیل و بسیاری از کارگران اخراج می شوند. سهم وصولی مالیاتی ناشی از پرداخت مالیات شرکت ها و بنگاه ها کاسته می شود. در دوره های رونق که فعالیت های اقتصادی نیز بهبود می یابد،وصول های مالیاتی رو به افزایش میرود. همچنین شرایط سیاسی نیز بر ظرفیت مالیاتی متاثر است. زیرا مثلا در شرایط تحریم و یا جنگ یا فقدان امنیت توان تولیدی جامعه کاهش یافته، سرمایه گذاری ها نیز کاهش و در نتیجه ظرفیت مالیاتی نیز پایین می آید.
۴- باز بودن اقتصاد:
باز بودن اقتصاد به مسئله تجارت خارجی اقتصادی مربوط می شود و از عوامل مهمی است که در مطالعات متعدد صاحب نظران مالیاتی در جهت برآورد ظرفیت مالیاتی مورد توجه قرار گرفته است. در کشورهایی که به لحاظ سیستم مالیاتی با مشکل مواجه هستند از حقوق گمرکی وارداتی بیشتری به کارمی گیرند و جالب آن که وارداتشان،مواد اولیه ای از سوی بخش های دولتی می باشد که در بیشتر موارد معاف از مالیات هستند وحال آن که در کشورهای دارای سیستم مالیاتی کارا عکس آنچه را که در سیستم مالیاتی ضعیف وجود دارد، شاهدیم.
۵- عوامل متاثر بر توان دولت در گردآوری مالیات:
متاسفانه دولت در کشورهای دارای نظام مالیاتی ناکارا در جهت اخذ مالیات با مشکلات و کاستیهایی روبرو است. وضع قوانین نامناسب مالیاتی، عدم کفایت تجهیزات و امکانات، نداشتن مهارت کافی کارمندان و مشکلات در جمع آوری اطلاعات، مباحث مربوط به فرار مالیاتی وهزینه های سنگین در اخذ مالیات و گستردگی پایه های مالیاتی و عوامل دیگر دولت را در مواجه با جمع آوری مالیات با مشکل مواجه می کند. در نتیجه وصول های مالیات از آنچه که باید باشد متفاوت می شود.
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند