چکیده:
یکی از راهکارهای توسعه پایدار ، جهت دهی صنایع کوچک و متوسط به سمت خوشه شدن می باشد . شکل گیری یک خوشه بر اساس اصل کارایی جمعی و مبتنی بر تمرکز جغرافیایی شرکت های هم تخصص و ایجاد مجموعه ای متعامل ، با تهدیدها و فرصت هایی مشترک می باشد . به طور قطع مراد از خوشه شدن صنایع ، صرف در نظر گرفتن منطقه ای مناسب و انتقال شرکت های هم گروه به آنجا نیست بلکه منظور شناسایی صحیح مناطق مستعد برخوردار از حداقل سطح بنگاهها و در نهایت برقراری روابط قوی بین آنها می باشد .
در این پژوهش به ارزیابی قابلیت و اولویت خوشه های صنعتی در استان گلستان پرداخته شده است. رتبه بندی صورت گرفته بر مبنای شاخص ها و قابلیت های بدست آمده با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی و کاربردی می باشد. گرد آوری داده ها با استفاده از نظرسنجی خبرگان و دو پرسشنامه مقایسات زوجی و پرسشنامه میزان اهمیت شاخص برای هر صنعت و استخراج داده ها ازمنابع آماری و گزارش های رسمی سازمان های ذی ربط صورت گرفته است. در این پژوهش ابتدا به مرور ادبیات پرداخته شده و سپس شاخص های تشکیل خوشه صنعتی مورد مطالعه قرار گرفته است. پس از مصاحبه با خبرگان صنایع آرد، لبنی، فرش دستباف، ادوات کشاورزی، پرورش طیور، صنایع دستی برای اولویت بندی انتخاب شده است. در تجزیه و تحلیل داده ها به منظور اولویت بندی صنایع ذکر شده برای تشکیل خوشه صنعتی از روش ANP که یکی از روش های تصمیم گیری چند معیاره است استفاده شده، و برای وزن دهی شاخص ها در هر صنعت از روش آنتروپی استفاده شده است. برای حل مدل تصمیم گیری چند معیاره از نرم افزار Super Decission استفاده شده است. در نهایت خوشه های صنعتی استان گلستان به ترتیب خوشه فرش دستباف، خوشه لبنی، خوشه طیور، خوشه ادوات کشاورزی ، خوشه آرد و خوشه صنایع دستی رتبه بندی شده است.
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
دستیابی به توسعه روزافزون و شتابان، آرزوی همه کشورها است. امروزه بسیاری از کشورهای توسعه یافته از استراتژی توسعه خوشه صنعتی استفاده می کنند چرا که خوشه های صنعتی بر رقابت پذیری در کشورها و همینطور فراتر از مرزهای ملی اثر می گذارند و مبین روش جدیدی از تفکر درباره استقرار کسب و کار می باشند.رشد و توسعه صنایع بدون طراحی و اجرای استراتژی مناسب امکان پذیر نیست. یکی ازمهم ترین استراتژی های توسعه با تأکید بر صنایع کوچک و متوسط، تمرکز جغرافیایی واحدهای تولیدی و تشکیل خوشه است. امروزه خوشه های صنعتی به عنوان یک استراتژی کلیدی برای رقابت ملی و بین المللی مطرح شده اند(chiffoleau and Touzard, 2007). خوشه صنعتی پدیده ای اقتصادی در سطح جهانی است که به عنوان الگویی مدرن برای توسعه اقتصادی مطرح شده است. از دیدگاه نظری، خوشه صنعتی می تواند بخش های تخصصی را تقویت و همکاری های صنعتی را آسان کند. این الگوی صنعتی به تخصیص عقلایی تکنولوژی، استعدادها و سرمایه می انجامد و باعث توسعه روش ها ومدیریت کارای نوآوری می شود (and ketels ,2003ِSolvell).
در سالهای اخیر، بحث توجه به صنایع کوچک و متوسط و توسعه خوشه های صنعتی در داخل کشور ما نیز مورد توجه قرارگرفته است، اما به نظر می رسد در سطح سیاستگذاری و پیاده سازی الگوی توسعه خوشه ای، کشور همچنان نیازمند حرکت های بنیادی و پایه ای است ( منصوری، 1388).
محقق طی این تحقیق به دنبال بررسی این موضوع است که قابلیت ها و اولویت تشکیل خوشه های صنعتی در استان گلستان به چه صورت است. به عبارت دیگر قابلیت ها و شاخص های مهم برای ایجاد خوشه های صنعتی در استان به چه صورت است و با توجه به این شاخص ها صنایعی از استان که برای خوشه شدن اولویت دارند، رتبه بندی می شوند.
در این فصل مساله ای که پژوهش بر پایه آن شکل می گیرد، تبیین شده و به ضرورت و اهمیت آن پرداخته خواهد شد. سپس اهداف پژوهش و پرسش های پژوهش تبیین و کلیاتی در رابطه با روش پژوهش ارائه خواهد گردید. همچنین واژگان و اصطلاحات مهم در متن تشریح می گردد.
1-2- بیان مسئله
استان گلستان که جزو استان های حاصلخیز کشور می باشد، ظرفیت های بالقوه ای در زمینه های مختلف کشاورزی ، دام و طیور ، غذایی و … دارد. در سالهای اخیر صنایعی در زمینه های مختلف در استان ایجاد شده است. ولی به دلیل نوپا و کوچک بودن رشد زیادی نکرده و انسجام ندارد. با توجه به ظرفیت های بالا و عدم بکارگیری کامل آنها در صنایع و محدود بودن منابع سرمایه گذاری ، دغدغه سیاستگذاران استان در شناسایی صنایعی است که نسبت به دیگر صنایع مزیت نسبی بیشتری برای سرمایه گذاری و اجرا داشته باشد . باید صنایعی انتخاب شوند که رشد متوازن و متناسب با ظرفیت های اقلیمی و ظرفیت های بومی داشته باشند تا با استفاده متناسب از منابع بیشترین سودآوری و کارایی را بوجود آورند.
اجتماع سازمان یافته واحدهای صنعتی متناسب با استعداد مناطق محل استقرار موجبات هم افزائی و بهره وری مطلوب از منابع را فراهم می سازد و علاوه بر ایجاد اشتغال مولد به رشد تولید داخلی و ارتقاء سطح فناوری می انجامد. در نظام استقرار جمعی واحدهای صنعتی ، تولید کنندگان کوچک و متوسط با دستیابی به پتانسیل هم مکانی سهم مناسبی از بازار تقاضا را به خود اختصاص می دهند و همین عامل اسباب رونق مستمر و افزایش کمی آنان را بدنبال می آورد.عواملی نظیر شرایط اقلیمی مطلوب، خاک حاصلخیز، آب و هوای مناسب، بارندگی فراوان، بازار مصرف خوب داخلی و خارجی و زمینه اشتغال فراوان اعم از تولید و صنایع وابسته موجب تبدیل این استان به قطب بعضی از صنایع شده است.
در بررسی سهم ارزش افزوده بخش های مختلف اقتصادی استانهای کشور که بین سالهای 1383 و 1388 انجام گرفته است، بیشترین سهم کشاورزی در سال 1383 در استان گلستان با 3/8 درصد بوده است و سهم استان گلستان از تولید ناخالص داخلی بین سالهای 1383 و 1388 ،4/1 بوده است. ولی با مقایسه بین این سالها ، سهم استان از بخش کشاورزی کاهش پیدا کرده است (گزارش سازمان صنایع کوچک، 1390). صنعتی شدن می تواند نقش بسیار مهمی در توسعه از طریق افزایش تولیدات ، بهر ه وری، ایجاد فرصت های شغلی، تأمین نیازهای اساسی و ایجاد پیوند با دیگر بخش های اقتصادی ایفا نماید. باتوجه به اینکه استان گلستان به طور کامل در تمام بخش های صنعت توسعه پیدا نکرده و یا بعضی از صنایع موجود به صورت سنتی مشغول به کار هستند، باید به توسعه صنایع موجود پرداخت. در استان گلستان خوشه های صنعتی به طور بالقوه به صورت سنتی سابقه بیشتری دارند. برای توسعه خوشه های صنعتی باید چارچوبی برای شناسایی و اولویت بندی صنایع بوجود آوریم تا مهمترین حوزه های صنعتی استان را انتخاب و حمایت کنیم.
در سه دهه اخیر ، برای بیان اهمیت و ارزش صنایع کوچک و متوسط بر توسعه صنعتی نظریه های متفاوتی مانند نظریه اقتصادهای حاشیه ای پن روز،رنظریه تحول ساختار تقاضا و نظریه الگوی توسعه خوشه ای مطرح شده است(اکس، 1383).در ایران 98% واحدهای صنعتی، 55% نیروی شاغل در بخش صنعت، 17% ارزش افزوده بخش صنعت و 17% ارزش تولیدات صنعتی متعلق به صنایع کوچک و متوسط است (گزارش سازمان صنایع کوچک1390). با توجه به شرایط مطلوب ذکر شده در استان گلستان، برای پیشترفت صنعت استان باید به توسعه آن پرداخت. در این پژوهش از الگوی ایجاد خوشه های صنعتی برای توسعه صنعت استفاده می شود. اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که کدام صنعت استان برای توسعه خوشه ای اولویت بیشتری دارد و باید انتخاب شود.
براي دانلود متن کامل پايان نامه اينجا کليک کنيد.
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند